25 dec Het tussendoortje is een misverstand

Neem een moment voor jezelf en trap niet in de valkuil van het zogenaamde verantwoorde tussendoortje. In de wereld van de reclame eten de mooiste vrouwen volop ontbijtgranen, yoghurtijs met woudvruchten, vezelbiscuits en fruitkoeken. Dragen die bij tot gewichtsverlies?

De helft van de volwassenen heeft in meer of mindere mate last van overgewicht. Vetzucht hangt als een dreigend monster boven ons hoofd, een zevenkoppige draak die we kunnen verslaan door beter te eten en minder zout, minder vet of minder suiker te gebruiken. De voedingsmiddelenindustrie presenteert om de haverklap nieuwe producten die vooral voor vrouwen zijn bedoeld. Een bonte selectie dames zijn tegenwoordig in de reclameblokken vertegenwoordigd: donkere, blonde en roodharige vrouwen. Zij lijken steeds meer op u en ik. Met één klein verschil: zij zijn doorgaans jong, blij, niet dik en prijzen vol overgave als snoep vermomd voedsel aan, of het nu om een koekje of een ijsje gaat, het is allemaal even verantwoord. Het is supergoed, je wordt er superblij van en uiteindelijk superslank.

Het tussendoortje, gecombineerd met ‘een moment voor jezelf’, is niet simpelweg iets extra’s, nee, het is een instituut geworden. In de jaren zeventig werd het als begrip geïntroduceerd door Douwe Egberts met de oploskoffiereclame van Moccona, gepresenteerd als een luxe. De boodschap was eenvoudig: het ging om een moeder die druk was, maar toch een moment vond dat ze kon genieten van een kopje koffie, sereen gefilmd, tevreden bladerend in een weekblad. Het moment tussen de was en de afwas: het moment voor jezelf. Dat moment is tegenwoordig verworden tot een recht voor alle vrouwen die zo mogelijk nog drukker zijn dan die moeder van toen. Om de haverklap wordt vrouwen gezegd tijd voor zichzelf te nemen. Dat is begrijpelijk: de meeste hebben een halve baan en een heel huishouden om voor te zorgen. Maar waarom moet er tijdens dat ‘moment voor jezelf’ gegeten worden? Komen die vrouwen iets tekort? Willen zij wel troostvoer als zij eindelijk hebben bereikt wat voorgaande generaties niet is gelukt? Daar past toch geen troost, daar past fierheid!

Wat als verantwoord wordt gepresenteerd, hebben wij niet nodig. Het is een killer. Tussendoortjes maken dik, maar zijn de motor waarop – volgens de makers – vooral vrouwen de dag doorkomen. Ze zijn verworden tot zogenaamd gezond gemeengoed. Daarnaast brengen zij geluk: blij zweeft de vrouw in haar rode jurk met een pak Kellog’s Special K voorbij. In de alledaagse werkelijkheid is de grauwe strijd om de kilo’s geen reden tot gelukzaligheid, eerder tot wanhoop. Is onze voedingsmiddelenindustrie niet verworden tot een sadist die een vrouw volpropt met slecht voedsel? Van de honderd mensen die zijn afgevallen, behoudt slechts 2 procent dat gewicht. De rest komt langzaam maar zeker weer aan.

Voedselfabrikanten zijn buitengewoon hypocriet. Op het moment dat een ‘Ik kies bewust logo’ op een yoghurtniemendalletje wordt geplakt, denkt de consument dat met deze aankoop een gezonde keuze is gemaakt. Hoe zouden wij moeten weten dat het zojuist gekochte tussendoortje bijna dezelfde calorische waarden heeft als een volkoren boterham belegd met achterham, al zal die een minder grote magische aantrekkingskracht uitoefenen? Dat wordt ons niet verteld. En eerlijk is eerlijk, een Evergreen crunchy bevat minder calorieën dan een boterham met ham. Eén wel. Maar er zitten twee in een pakje. Wat doe je met die tweede? En waarom is er geen fabrikant die een tussendoortje bedenkt dat uit groenten en andere gezonde bestanddelen bestaat, als wij om vier uur blijkbaar allemaal iets willen dat verantwoord is?

Er is een oplossing. Laten we weer normaal eten, gewoon ouderwets de keuken in, allemaal. Het veranderen van vastgeroeste gewoonten is lastiger dan om drie maanden een eenzijdig dieet volgen. Zo’n dieet lijkt toch altijd weer op een nieuwe lente. Met ieder zogenaamd gezond product dat tegenwoordig wordt geïntroduceerd, is er de hoop dat je er veel van mag eten, zeker als er ook nog een ‘Ik kies bewust logo’ op zit. Trends wisselen elkaar af. Vijf jaar geleden waren het de rode vruchten die in tussendoortjes werden verwerkt, tegenwoordig waart het groene theespook door Nederland omdat die anti-oxidanten bevat die waanzinnig goed voor je zouden zijn. Maar iedere voedingsdeskundige weet het, en iedere dikkerd eigenlijk ook. Het eerste hulpmiddel bij afvallen is: stoppen met tussendoortjes, ook met sapjes. Zet ze uit je hoofd. Wen aan het hebben van trek. Wij kunnen in Nederland naar behoefte eten. Wees daar blij om. Daar horen geen tussendoortjes bij. De voedingsmiddelenindustrie heeft ons met verve aangepraat dat op ieder moment van de dag gegeten moet worden. Je hebt recht op wat lekkers erbij, menen zij. Dat zijn eenvoudigweg commerciële troostmomenten: heel slecht voor de mensheid, maar supergoed voor koekenbakkers, ijsjesmakers en verkopers van gebakken lucht.

Verkorte versie van essay gepubliceerd in de Volkskrant/2007