03 okt Jacoba’s hete bliksem

Van de Groningse Jacoba Maria Wortelboer kon je niet zeggen dat ze een hete bliksem was, maar in marketingtechnisch opzicht was ze een waar succesnummer. Het portret van de kruidenvrouw uit Oude Pekela stond rond 1895 op alle verpakkingen van pillen en kruiden die haar naam droegen. Je liet Wortelboers kruiden – met onder meer kalmoes, laurier en duizendguldenkruid – gedurende zes uur trekken in jenever. Vervolgens nam je drie keer daags een flinke eetlepel en dat bittertje in de mond maakte het hart gezond. Het kostte 30 tot 60 cent per pakje, toen een heel bedrag.

Het brein achter dit wondermiddel was niet Jacoba, maar haar echtgenoot Josephus Harmannus Baalman. Hij adverteerde geregeld in kranten en liet zegels en speldjes drukken die bij de kruiden werden geleverd. Hij bedacht ook een slogan: ‘Voor de maag, ontlasting wat traag, koorts, griep, gal of slijm, binnen enkele dagen zult ge weer fris en opgeknapt zijn.’ Met deze claims werd in het Maandblad tegen Kwakzalverij korte metten gemaakt, waarna Baalman fluks de samenstelling veranderde en wederom heerlijk verdiende.

Ondertussen kweet Jacoba zich van haar plichten als vrouw, baarde tien kinderen en stond in de keuken. Ongetwijfeld bereidde ze in de herfst hete bliksem, een Gronings gerecht van aardappels, uien, zoete en zure appels en vlees. De ingrediënten kook je gezamenlijk, de appels worden dan gloeiend heet: vandaar de naam. Lekker zo’n stamppot, maar ook leuk om die net even anders op te dienen.

Hete bliksem, voor 2 personen
Ingrediënten

6 tot 8 opperdoezen
1 liter groentebouillon
1 rode ui, in ringen
1 gele ui
1 zure appel, in schijfjes
1 zoete appel, in schijfjes
1 gedroogd Spaans pepertje, fijngesneden
de blaadjes van 3 takjes tijm
klont roomboter
peper en zout naar smaak
250 g verse worst, in blokjes

Was de aardappelen grondig, verwijder ongerechtigheden en snijd ze in dikke plakken. Kook ze in een kruidige groentebouillon gaar. Ik heb een Römertopf gebruikt, en een bodempje bouillon, en 3 kwartier op 220 graden laten garen.

Snijd in de tussentijd de uien in ringen en bak ze in de roomboter gedurende een kwartiertje heel zachtjes lichtbruin. Voeg de schijfjes appel, de peper en de tijm toe en laat wederom 15 minuten zacht bakken. Snijd de verse worst in plakjes van ongeveer een centimeter en grill of bak ze omscheppend in wat olie. Rangschik de ingrediënten op een bord en serveer er een rucola-salade bij.

Met dank aan Jan Aijold Kuiper.