Het is allemaal de schuld van chef-kok George ‘Speck’ Crum. In het chique restaurant the Moon Lake Lodge in Saratoga Springs doet hij een bijzondere uitvinding: hij maakt chips. We schrijven 1853, de kok is op dat moment 29 jaar oud.

In de eetgelegenheid zit een klant die niet tevreden is over de kwaliteit van de gebakken aardappelen. Toevallig wel de specialiteit van het huis. Hij vindt ze te dik en stuurt de serveerster terug naar de keuken. Daar staat Crum achter het fornuis. Die hoort de klacht zwijgend aan, grijpt een aardappel, snijdt die razendsnel in ragdunne plakjes en werpt ze in de hete olie. Als ze goudbruin zijn, haalt de kok ze eruit, legt ze op een bord en geeft dat aan de serveerster. ‘Nu zullen we zien of meneer ze nog steeds te dik vindt’, zegt Crum. ‘Hij zal ze met zijn handen moeten eten, want als hij er een vork in prikt, breken ze.’

Crum verwacht dat de klant boos vertrekt. Niets is minder waar: de aardappelchips zijn een succes, andere klanten willen ze ook. Een paar jaar later opent hij een eigen restaurant in Saratoga Lake. Het is dan al goed  gebruik een mandje chips op tafel te zetten – Saratoga chips. Die chips zijn een delicatesse, bedoelt voor de welgestelden die zich een avond in een restaurant kunnen veroorloven. Het idee van Crum krijgt navolging, al duurt het nog tot 1926 voordat de Amerikaanse zakenvrouw Laura Scudder chips verkoopt in vetvrij papier waardoor ze langer vers blijven. Dan neemt de chipsproductie een gigantische vlucht. Geen verkruimelde partijen meer, maar mooi gedoseerd verpakt en beschikbaar voor Jan en alleman. Alleen al in de Verenigde Staten levert de chipsproductie jaarlijks 6 miljard dollar op.

Eind jaren vijftig krijgen chips in Nederland voet aan de grond. Aardappelboer Gerrit Kistemaker uit Broek op Langedijk gaat op studiereis naar Engeland. Hij zoekt een manier om meer aardappelen te verkopen en ontmoet zoutjesverkoper Frank Smith, die op dat moment al vijftien chipsfabrieken in Engeland en twee in Australië exploiteert. Ze besluiten in Broek op Langedijk een chipsfabriek op te zetten. In 1958 is er werk voor dertig personeelsleden. Iedere vrijdagmiddag krijgen de medewerkers gratis een zak chips mee naar huis.

Tegenwoordig is het oorlog in het chipsvak – dat al gauw een metertje of 14 beslaat. Fabrikanten verdringen zich om een plekje op de eerste rang in de schappen van de supermarkt: dat is op ooghoogte. Daar bevinden zich de nieuwste merken en soorten. Jaarlijks proberen zij nieuwe smaken aan de man te brengen die minder zout en vet bevatten. Vorig jaar  was er de introductie van Chio-chips. Het meeste komt neer op hetzelfde. De bereiding varieert. Oven gebakken, handgeschept, met zout, met azijn. En wat is het laatste? Lay’s Pops. Gepoft in hete lucht met 50 procent minder vet. Minder vet dan wat? Een klein onderzoek wijst uit: die gepofte chips bevatten per 30 gram – een kleine hoeveelheid -130 calorieën. Normale chips bevatten er 149. Zoutjesfabrikanten proberen tegenwoordig gezondheid, gezelligheid, feestelijkheid, genieten, verantwoordelijkheid en het familiegevoel te benadrukken. Ze richten zich niet alleen op kinderen en jongeren. Daarom is Lay’s met weekblad Margriet én met Monique van de Ven in 2011 een samenwerkingsverband aangegaan. Op de site en in het blad konden vrouwen meedoen aan een wedstrijd: zij maakten kans deel uit te maken van de Lay’s Club. Dat recht was slechts voorbehouden aan zestien sterke vrouwen, aldus de site, die samen met Van de Ven praten over het leven en de keuzes die ze maken. Slim? Zeker. Het zijn nog steeds de vrouwen die de boodschappen doen. Spreek je die aan op hun verantwoordelijkheid als goede moeder, dan heb je er klanten bij voor het leven.